Zachęcamy do zapoznania się z wystąpieniem Senatora Sławomira Rybickiego, wygłoszonym 21 czerwca 2017 r. podczas pierwszego dnia 43. posiedzenia Senatu RP IX kadencji, w 4. punkcie porządku obrad (ustawa o zmianie ustawy o regionalnych izbach obrachunkowych oraz niektórych innych ustaw).
Poniżej treść wystąpienia.
Sławomir Rybicki:
Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Na wstępie chciałbym, ad vocem wystąpienia pana senatora Biereckiego na temat celowości wydawania pieniędzy samorządowych na takie uroczystości jak…
(Senator Grzegorz Bierecki: Na bankiety.)
…rocznica Trybunału Konstytucyjnego, organu zapisanego przecież w konstytucji jako istotny czynnik w konstrukcji ustrojowej państwa… A czy celowe byłoby wydawanie pieniędzy – a są one wydawane – np. na wizyty prezydenta państwa w Gdańsku? Samorząd też ponosi koszty z tego tytułu, bo przecież działalność służb komunalnych etc. też jest kosztowna.
(Wicemarszałek Bogdan Borusewicz: Obiady.)
Czy wydawanie obiadów. Ocenianie wydatków miasta w takich kategoriach jest po prostu nieporozumieniem. To jest prawo samorządów, aby wydawać pieniądze publiczne czy to na rocznicę Trybunału, czy na wizytę prezydenta państwa. Takie okoliczności trzeba po prostu wkalkulować w funkcjonowanie samorządu, w szczególności dużego miasta.
Ale wracam do meritum. Wysoka Izbo, przed 3 tygodniami, 27 maja obchodziliśmy Dzień Samorządu Terytorialnego i to była dobra okazja do tego, żeby przypomnieć sobie historię, ale też wysnuć taką refleksję, że reforma samorządowa była chyba najbardziej udaną reformą, że była największym sukcesem przemian w Polsce po roku 1989. To bez wątpienia najbardziej udana reforma. I wszyscy wiemy, że ona uwolniła gigantyczną energię obywatelską Polaków, że pozwoliła wspólnotom lokalnym współuczestniczyć w sprawach publicznych. A odrodzenie demokracji lokalnej uwolniło cały zasób przedsiębiorczości, kreatywności, pomnożyło nasz wspólny kapitał społeczny i doprowadziło do rozkwitu wielu małych ojczyzn. Dlatego niepokój budzą i muszą budzić plany zmiany przepisów, która może, a właściwie można powiedzieć, że z całą pewnością ograniczy niezależność samorządów. W skali kraju narasta fala krytyki wobec projektowanej ustawy, protestują środowiska samorządowe, w szczególności dlatego, że właściwie zignorowany został projekt, który był uzgodniony w komisji wspólnej rządu i samorządu. Pojawiają się pierwsze publiczne rezolucje czy też oświadczenia, które krytykują ten stan rzeczy i odwołują się wprost do Senatu. Ja zacytuję znaczny fragment rezolucji, którą w poniedziałek, przed 2 dniami, podjął Sejmik Województwa Pomorskiego. Ten fragment, jak myślę, w znacznej mierze oddaje nasze, przynajmniej części senatorów, obawy wobec tego projektu. Jest on skierowany do nas, dlatego pozwalam sobie go cytować.
„Sejm RP w dniu 8 czerwca 2017 r. uchwalił nowelizację ustawy o regionalnych izbach obrachunkowych, która w sposób istotny ogranicza samodzielność funkcjonowania samorządu terytorialnego w Polsce. W związku z tym, że dalsze prace legislacyjne nad tym aktem będą prowadzone w Senacie, zwracamy się do senatorów o szczególną rozwagę i zwrócenie uwagi na fakt, że proponowane nowe brzmienie znowelizowanej ustawy o regionalnych izbach obrachunkowych przewiduje rozszerzenie kontroli w niektórych zakresach nad samorządami terytorialnymi o kryterium rzetelności i gospodarności. W naszym przekonaniu godzi to w samodzielność wspólnot samorządowych i wykracza poza ramy art. 171 ust. 1 konstytucji przewidującej nadzór nad samorządami tylko pod względem kryterium legalności, tj. zgodności ich działań z prawem. Konstytucja określa samodzielność gminy oraz nadzór powołanych do tego instytucji państwa jedynie w zakresie zgodności podejmowanych decyzji z prawem. Stoimy na stanowisku, że wspólnota samorządowa, czyli wszyscy mieszkańcy danego obszaru, ma, zgodnie z konstytucją, prawo decydować o sobie, a samorząd wykonuje zdania samodzielnie i na własną odpowiedzialność. Wybrane instytucje państwa sprawują oczywiście nadzór, ale nadzór ten polega na stwierdzeniu, czy decyzje samorządu są zgodne z obowiązującym wszystkich obywateli prawem. Ocena i nadzór merytoryczny należał dotychczas do mieszkańców, w drodze demokratycznych wyborów i ewentualnych referendów, oraz radnych, którzy zgodnie z prawem sprawują również funkcje nadzorcze wobec organów wykonawczych jednostek samorządu terytorialnego. O tych sprawach stanowi wprost konstytucja. Niestety posłowie, ignorując głosy środowiska samorządowego, a nawet biura legislacyjnego Sejmu, o niezgodności tej propozycji z konstytucją, postanowili wpisać do projektu ustawy o RIO ten zapis.
Rozszerzenie kompetencji kontrolnych o nowe podmioty w zakresie gospodarki finansowej oraz włączenie kryteriów gospodarności i rzetelności przy braku jednoznacznych standardów kontroli we wszystkich regionalnych izbach może doprowadzić do subiektywnych ocen i będzie skutkowało długotrwałymi procedurami odwoławczo-wyjaśniającymi. Tym samym można przewidywać sparaliżowanie działalności samorządów poprzez możliwość podważenia każdej decyzji inwestycyjnej lub każdego zakupu. W tym kontekście uważamy, że szczególnie niebezpieczne dla sprawnego funkcjonowania państwa jest uwzględnienie w przyjętym przez Sejm akcie zmian w ustawach o samorządzie gminnym, powiatowym i województwa wprowadzających instytucję rygoru natychmiastowej wykonalności rozstrzygnięć nadzorczych w sytuacji braku skuteczności organów samorządowych w wykonywaniu zadań publicznych. Zapisy te mają charakter bardzo ogólny i oceny, co może prowadzić do sytuacji nadużywania tego prawa.
Nasz sprzeciw budzi też fakt, że Sejm w sposób istotny zmienił procedury wyboru członków kolegiów i prezesów RIO, które w efekcie spowodują podporządkowanie RIO administracji rządowej. Regionalne izby obrachunkowe mają wpływ na ocenę gospodarki finansowej samorządów, a więc powinny być niezależne od administracji rządowej, a być państwowymi organami nadzoru i kontroli sektora samorządowego”.
Wysoka Izbo, ostatni cytat z tej rezolucji. „W 1990 r. Senat RP wyszedł z inicjatywą ustawodawczą odbudowania w Polsce samorządów terytorialnych i przez lata był ich wielkim promotorem. Reformy te wyzwoliły wielką energię Polaków, upodmiotowiły wspólnoty lokalne i regionalne oraz przyniosły krajowi wiele korzystnych zmian. Biorąc pod uwagę te doświadczenia, jak i mając na celu interes państwa polskiego, którego samorząd terytorialny jest najbliższą obywateli emanacją, apelujemy do senatorów o usunięcie z nowelizacji ustawy o RIO zmian osłabiających samorządy i zmierzających do rozrostu zbędnej biurokracji. Liczymy, że senatorowie w pracach legislacyjnych uwzględnią uwagi Sejmiku Województwa Pomorskiego wyrażone w niniejszej rezolucji”.
Wysoki Senacie, ja mogę się tylko przyłączyć do tego apelu. Uważam, że tę ustawę najlepiej byłoby oczywiście odrzucić i taki wniosek złoży w Senacie klub Platformy. Odwołuję się tu do refleksyjnej funkcji Senatu, o której mówił dzisiaj na spotkaniu Rady Dialogu Społecznego sam marszałek. Apeluję, abyśmy nie pogarszali ustroju samorządowego w Polsce i nie ograniczali kompetencji samorządu, bo bez takiego samorządu nie byłoby Polski ani demokratycznej, ani tak nowoczesnej. Dziękuję za uwagę. (Oklaski)
Pełna treść obrad: http://www.senat.gov.pl/prace/senat/posiedzenia/przebieg,488,1.html#h3_131
